Odpłatność

Farmaceuta po sprawdzeniu formalnym oraz merytorycznym recepty, zgodnie z przepisem lekarza może wydać lek recepturowy z odpłatnością 100% lub odpłatnością ryczałtową, oznaczaną „R”.

Cena dedykowanego leku recepturowego jest sumą taxy laborum, cen poszczególnych składników użytych do jego wykonania oraz opakowania. Kwota ta jest ustalana na postawie art. 6 ust. 7 ustawy o refundacji leków i odpowiada wartość 0,5 % wysokości minimalnego wynagrodzenia. W roku 2020 opłata ryczałtowa wynosi 13 zł. Jest to stała kwota bez względu na ilość i wartość składników użytych podczas wykonania recepty, pod warunkiem, że są spełnione określone kryteria.

Do stworzenia leku recepturowego z odpłatnością „R” możemy użyć:

• surowców farmaceutycznych dopuszczonych do obrotu na terenie Polski
• leków gotowych pod warunkiem, że przepisana przez lekarza dawka leku jest mniejsza od najmniejszej zarejestrowanej stosowanej doustnie dawki w formie stałej
• leków gotowych traktowanych jako surowce (Dz.U. z 2012., poz.1259):
  • Aqua pro iniectione (Aqua pro iniectione), rozpuszczalnik do sporządzania leków parenteralnych
  • Azulan (Chamomillae anthodii/Matricarae floris extractum fluidum), płyn doustny, płyn do stosowania w jamie ustnej, płyn na skórę
  • Cardiamidum (Nicethamidum), krople doustne, roztwór
  • Devikap (Colecalciferolum), krople doustne, roztwór
  • Fenactil (Chlorpromazini hydrochloridum), krople doustne, roztwór
  • Intractum Hippocastani (Hippocastani intractum), płyn doustny
  • Intractum Hyperici (Hyperici herbae intractum), płyn doustny
  • Juvit D3 (Colecalciferolum), krople doustne, roztwór
  • Linomag (Lini oleum virginale), płyn na skórę
  • Maść cynkowa (Zinci oxydati unguentum), maść
  • Mentowal (Menthyli isovaleras), krople doustne, roztwór
  • Injectio Natrii chlorati isotonica (Natrii chloridum), roztwór do wstrzykiwań
  • Neospasmina (Extractum fluidum ex: Crataegi fructu et Valerianae radice), syrop
  • Płyn Burowa (Aluminii subacetatis solutio), płyn na skórę
  • Senospasmina (Extractum fluidum compositum ex: Crataegi fructu, Valerianae radice, Lupuli flore, Passiflorae herba), syrop
  • Sirupus Kalii guajacolosulfonici (Sulfogaiacolum FP), syrop
  • Sirupus Pini compositus (Pini extractum fluidum, Foeniculi tinctura, Codeini phosphas hemihydricus), syrop
  • Succus Hyperici (Hyperici herbae succus), płyn doustny
  • Succus Taraxaci (Taraxaci radicis succus), płyn doustny
  • Succus Urticae (Urticae herbae succus), płyn doustny
  • Syrop prawoślazowy (Althaeae sirupus FP), syrop
  • Syrop tymiankowy złożony (Thymi sirupus compositus FP), syrop
  • Tussipect (Ephedrini hydrochloridum + Thymi extractum + Saponinum), syrop
  • Vitaminum A (Retinolum), płyn doustny
  • Vitaminum A Hasco (Retinolum), krople doustne, roztwór
  • Vitaminum A (Retinoli palmitas), krople doustne, roztwór
  • Vitaminum A+D3 (Colecalciferolum + Retinolum), płyn doustny
  • Vitaminum B6 (Pyridoxini hydrochloridum), roztwór do wstrzykiwań
  • Vitaminum E (Tocopheroli acetas), płyn doustny
  • Vitaminum E Hasco (Tocopheroli acetas), krople doustne, roztwór
  • Vitaminum E (int-rac-alfa – Tocopheroli acetas), krople doustne, roztwór
  • Vigantol (Colecalciferolum), krople doustne, roztwór

Określona jest ilość przypadająca na każdą postać leku recepturowego, który możemy wydać z odpłatnością jednego ryczałtu. Na jednej recepcie lekarz może przepisać ilość leku recepturowego NIE WIĘKSZĄ NIŻ 2 RYCZAŁTY. Wyjątek stanowią maści, kremy, pasty, mazidła i żele, których ilość na jednej recepcie nie może przekroczyć 10 ryczałtów.

Podstawa prawna:

• rozporządzenie MZ z dnia 11 września 2014r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept lekarskich
• rozporządzenie MZ z 6 listopada 2012 r., § 8 r.r.l. oraz art. 63 ustawy refundacyjnej
  • 20 sztuk proszków dzielonych
  • 10 gramów kropli do oczu, uszu i nosa oraz maści do oczu, uszu i nosa, sporządzanych w warunkach aseptycznych
  • 80 gramów proszków niedzielonych (prostych i złożonych)
  • 100 gramów maści, kremów, mazideł, żeli czy past
  • 500 gramów płynnych leków do stosowania zewnętrznego (jeżeli zawierają spirytus, ilość spirytusu w przeliczeniu na spirytus 95% nie może przekroczyć 100 gramów)
  • 12 sztuk czopków, globulek
  • 40 gramów kropli do użytku wewnętrznego i zewnętrznego
  • 100 gramów mieszanek ziołowych
  • 30 sztuk pigułek
  • 250 gramów roztworów, mikstur, zawiesin oraz emulsji do użytku wewnętrznego
  • 500 gramów klein

Dawkowanie

Sprawdzając receptę pod względem merytorycznym i formalnym, należy zwrócić szczególną uwagę na:

• obecność składników, których obecność wymaga sprawdzania i przeliczenia dawek jednorazowych oraz dobowych. Według Farmakopei XI są to:
  • środki odurzające (wykaz N)
  • substancje bardzo silnie działającą (wykaz A)
  • substancje silnie działającą (wykaz B)

Wzory wykorzystywane w celu obliczenia odpowiedniej dawki leku dla dziecka:

We wszystkich poniższych wzorach:

• X – maksymalna dawka dobowa lub jednorazowa dla dziecka
• Dmax – maksymalna dawka dobowa lub jednorazowa dla dorosłego na podstawie FP XI

Wzór Clarka – masę podajemy w kg.

X = Dmax * (masa ciała / 70 )

Wzór Younga (dla dzieci od 2 do 12 roku życia) – wiek podajemy w latach.

X = Dmax * (wiek / wiek + 12)

Wzór Gowlinga (powyżej 12. roku życia) – wiek podajemy w latach

X = Dmax * (wiek / 24)

Wzór w opraciu o powierzchnię ciała dziecka – powierzchnię podajemy w m2

X = Dmax * (powierzchnia ciała dziecka / 1,8)
1,8 – to średnia powieszchnia ciała dorosłego o masie 70 kg i wzroście 170 cm

Wzór Frieda (od urodzenia do 1. roku życia) – wiek podajemy w miesiącach

X = Dmax * (wiek / 150)

Liczba wodna podłoży maściowych

Liczba wodna mówi nam o tym, ile wody w temperaturze 20°C jest w stanie teoretycznie trwale związać 100 g wybranego podłoża

Przeliczanie etanolu

Aby prawidłowo przeliczyć różne stężenia alkoholu, należy zapoznać się z tabelą alkoholometryczną, która uwzględnia różnice w gęstości etanolu. Należy pamiętać, że podczas mieszania etanolu z wodą w celu rozcieńczenia zachodzi zjawisko kontrakcji – zmniejszenia objętości.

Stężenie etanolu na recepcie zapisywane jest zwykle w procentach objętościowych (V/V), natomiast obliczenia wykonywane są w procentach wagowych (m/m).

Wzór na ilość etanolu o wyższym stężeniu, którą należy zmieszać z wodą, aby otrzymać etanol o niższym stężeniu w ilości 100 g

X = ( ( (m/m) etanolu o niższym stężeniu ) / ( (m/m) etanolu o wyższym stężeniu ) ) * 100 g

Przeliczanie witamin

Na recepcie znajduje się zwykle ilość witamin wyrażona w gramach lub jednostkach międzynarodowych (j.m.). W celu odpowiedniej wyceny witaminy w leku recepturowym należy wyrazić wykorzystaną ilość w mililitrach na podstawie gęstości, podanej przez producenta.

Sprawdzamy na opakowaniu gęstość witaminy, dla przykładu g=1,08 g/ml. Obliczamy potrzebną ilość z proporcji lub z przekształcenia wzoru na gęstość: d = m/V → V = m/d

1,08 g → 1 ml
5 g → x ml
X =  (5*1 / 1,08) = 4,63 ml

Przeliczanie nystatyny

Pamiętaj, że każda recepta z antybiotykiem powinna być wykonana w warunkach aseptycznych.

Nystatyna przepisywana jest na recepcie najczęściej w jednostkach międzynarodowych (j.m.). Jako surowiec znajdziemy jedynie nystatynę w postaci rozcieńczonej. Aby prawidłowo wycenić taką receptę, należy przeliczyć ilość trituracji, którą trzeba użyć, aby zapewnić zapisaną przez lekarza ilość leku.

Współczynnik wyparcia i obliczanie ilości masła kakaowego

Kształt i masę czopków doodbytniczych (zwykle 1 g dla dzieci oraz 2 g dla dorosłych), jak i globulek dopochwowych (zwykle 3 g) ustala lekarz. Przeważnie stosujemy gotowe, jednorazowe formy dla każdego typu w zależności od przeznaczenia i ustalonej masy pojedynczej sztuki.

Poniżej przedstawiono tabelę współczynników wyparcia dla różnych substancji leczniczych. W przypadku braku informacji o jego wartości w literaturze przyjmuje się, że wynosi on 0,7.

Termin przydatności leków recepturowych

Przydatność leku recepturowego powinna być dopasowana przez farmaceutę w zależności od trwałości składników, które znajdują się na wykonywanej recepcie.

Ewidencja leku recepturowego

Zgodnie z wytycznymi monografii „Leki sporządzane w aptece” z Farmakopei XI zaleca się tworzenie raportów sporządzenia leku recepturowego. W raporcie takim powinien znaleźć się skład leku recepturowego, ilość odważonych surowców, postać, numer serii, daty ważności użytych składników, sposób wykonania leku recepturowego, niezbędne obliczenia (w tym kontrola dawek substancji leczniczych), data i czas wykonania poszczególnych czynności oraz podpis osób je wykonujących.

Sporządzanie raportu wykonania leków recepturowych jest dobrą praktyką przy sporządzaniu preparatów farmaceutycznych. Pozwala utrzymać wysoką i powtarzalną jakość wykonanych produktów.